|
|
|
|
|
|
ARAZİ FOTOĞRAFLARI VE JEOLOJİ
1961/62 ders yılı yazında ilk arazi fotoğrafı çektiğimden bu yana kendi kayıtlarımla oluşturduğum arşivimdeki fotoğraflardan seçilmiş bir paket
1961/62 ders yılı yazında ilk arazi fotoğrafı çektiğimden bu yana kendi kayıtlarımla oluşturduğum arşivimdeki fotoğraflardan seçilmiş bir paket (Şekil 1-50) aşağıda ziyaretçilerimin ilgisine sunulmuştur. Hava fotografları ve uydu görüntülerine karşılık arazide çekilen fotograflar, yerden çekilmiş anlamında, YER FOTOGRAFLARI denilmesi de uygun olur. Ancak yer sözcügü farklı anlam da taşıdıgından. arazi fotografları ifadesi tercih edilmiştir.Örnekler fotoğrafın jeoloji eğitim ve araştırma çalışmalarındaki önemini ortaya koymaktadır. Bu sitedeki Çalışmalar menüsü altında sunulan diger klasörlerdeki görsellerle aşağıdaki örnekler birlikte değerlendirildiğinde görsellerin önemi daha da kolayca görülecektir. Sadece jeolojide değil, fiziksel varlıklarla ilgili bütün bilim dallarında fotoğrafın önemi ve yararı yadsınamaz. Çinliler bu önemi "bir resim onbin sözcüğe bedeldir" diyen bir atasözü ile vurgulamışlardır. Bu klasörde daha sonraları başka kaynaklardan seçtiğim ve bir bölümünü ders sunuşlarımda da kullandığım örneklere de yer vermeyi düşünmekteyim. Site ziyaretçilerimden yayımlanması isteği ile,kendi çektikleri ve jeolojik açıdan ilginç buldukları örnekler gelirse, yerimiz elverdiği ölçüde alt yazıda gönderenlerin isimlerini de kaydederek, onları da yayımlayabiliriz.
|
|
|
|
|
Şekil 1 (solda)-1963 Granitgnays içinde lamprofir damarı, Maloja-Güney İsviçre (Y. Tatar 1964).
Şekil 2(sağda)- Granitgnays içinde kuvarsit damarcıkları ve büyük yarık; Maloja -Güney İsviçre (Y. Tatar 1964).
|
|
|
|
|
Şekil 3 (solda)- Gnayslarda kuvarsit dolgulu tüy çatlakları. Maloja- Güney İsviçde (Y. Tatar 1964). Tüy çatlakları yatay kayma hareketinin yönünü belirlemede kullanılmaktadır.
Şekil 4 (sağda)- Metasedimentlerde akma kıvrımları. Maloja- Güney İsviçre (Y. Tatar 1964). Derinlerde yüksek sıcıklık ve yüksek basınç altında kayaçlar kuvvetler karşısısında daha sünümlü davranmakta, kırıklı yapı yerine kıvrımlı akma kıvrımlı yapılar oluşmaktadır. |
|
|
|
|
Şekil 5 (solda)- Monoklinal kıvrım örneği. Kiental- İsviçre (Y. Tatar 1963). Tabaka serisi bir uçta bükülüp , semer ya da tekne şeklinde değil,diz şeklinde kıvrımlanmıştır.
Şekil 6 (sağda)- Kıvrımlı fliş serisinde fiziksel ayrışma. Kiertal- İsviçre (Y. Tatar 1963). Kireçtaşı, kiltaşı, kumtaşı gibi karışık tortul kayaçlardan oluşan fliş burada yoğun deformasyona uğramış durumdadır. Sağ alttaki moloz tabakalardan fiziksey ayrışmayla kopan parçaların yığınıdır. Alplerin yüksek kesimlerinde, kimyasal ayrışmadan ziyade fiziksel ayrışma etkilidir.
|
|
|
|
|
Şekil 7 (solda)- Marmaris Bedir Adası güney sahilinde Üst Kretase yaşlı çörtlü (koyu tabakalar) kireçtaşlarında kıvrımlanma (Y. Tatar 1968).
Şekil 8 (sağda)- Marmaris Turunç beldesi 1 km kuzeyinde Üst Kretase yaşlı (95-65 milyon yıl) fliş içinde kıvrımlar. Açık renkli tabakalar kumlu, yeşilimsi gri renkli kireçtaşları, koyu tabakalar killi kireçtaşları (Y. Tatar 1968).
|
|
|
|
|
Şekil 9 (solda)- Mermaris'in 3 km kuzeyinde peridotit masifi içinde hafif kıvrımlı deformasyon. Okla işaret edilmiş koyu tabakalar piroksenit bileşimlidir (Y. Tatar 1966).
Şekil 10 (sağda)- Marmaris'in yaklaşık 3 km kuzeydoğusunda dunit içinde kromit (Cr) damarı. Kırmızı ok ölçek için konulmuş pusulaya işaret etmektedir (Y. Tatar 1966).
|
|
|
|
|
Şekil 11 (solda)- Marmaris'in 12 km kadar kuzeyinde serpentinleşmiş dunit içinde damla şekilli kromit yumruları (benekleri). Uzunluk 6,5 cm. Yumrular içindeki açık renkli ince çatlaklar dunitle doludur. Yumru şekilleri oluşum sırasındaki akışkanlığa işaret etmektedir (Y. Tatar 1968).
Şekil 12 (sağda)- Marmaris kromitleri içinde silikat kapanımları çoğunca damla şekillidir. Bu örnekteki kapanım tamamen serpentinleşmiştir, uzunluğu 0,3 mm'dir (Y. Tatar 1968).
|
|
|
|
|
Şekil 13 (solda)- Marmaris kromitleri içinde olivin kapanımlarına sık rastlanır ve çogu bu örnekteki gibi serpentinleşmiş, fakat özşekillidir (Y. Tatar 1968).
Şekil 14 (sağda)- Yıldızeli Y. Çakmak köyü 1 km kuzeydoğusunda diopsidli mermer içinde yuvarlaklaşmış bir diopsid (çapı 0,34 mm). Aynı mermer içinde yuvarlaklaşmış kuvars kristalleri de bulunmaktadır. Bunların metamorfizma öncesi kum taneleri olması olasıdır (Y. Tatar 1971).
|
|
|
|
|
Şekil 15 (solda)- Zara yakınında Eosen yaşlı fliş tabakalarında simetrik dalga izleri -ripple marks- (Y. Tatar 1969). Dalga izleri kayacın sığ sahil bölgesinde oluşmuş olduğunu gösterir.
Şekil 16 (sağda)- Yıldızeli Pişticioğlu Ağılı KD'sunda Üst Kretase flişi içinde andezit damarı, damar kalınlınlığı 50 cm kadar (Y. Tatar 1971). damarlar magmanın kayaçların çatlakları içine dolması ve orada soğuyup taşl
|
|
|
|
|
Şekil 17 (solda)- Fliş serisinde küçük boyutlu bir normal fay. Berneroberland (Y. Tatar 1963) Çekiş ölçek için konulmuştur. Buna bakılarak fayın eğim atımının 50-60 cm kadar olduğu söylenebilir.
Şekil 18 (sağda)- Elazığ'ın yakın doğusunda Hasret Dağı alanında bir başka normal fay örneği (Y. Tatar 1992)
|
|
|
|
|
19- Gümüşhane Kale Beldesi yakınında Kozevres Dere içinde, Üst Kretase flişlerinde dik simetrik kıvrım. Kırmızı ok ölçek için konulmuş çekiçi, mavi ok Üst Kretase ile üstteki güncel moloz birikintisi arasındaki sınırı işaret etmektedir. Bun sınır yüzeyi biçimsel açıdan bir açılı uyumsuzluk (diskordans) örneği olarak kabul edilebilir (Y. Tatar 1974).
20- Bir bavul kıvrım örneği. Gümüşhane Kale Beldesi Kozevres Deresi kuzey kesimi (Y. Tatar 1974). Biçimi bavulu anımsattığından böyle bir isim kullanılmaktadır. Çok sık görülen bir örnek değildir.
|
|
|
|
|
21-Gümüşhane Kale Beldesi batı kesiminde, Kozevres Dere civarı, Üst Kretase (1) sedimentitleri üzerine gelen Eosen yaşlı (2) volkano-tortul seri (Y. Tatar 1971). Arazinin çıplak ve kayaç birimlerinin farklı renklerde oluşu sınırın çok net görülmesini sağlamaktadır.
22- Gümüşhane Kale Beldesi Kozevres Dere yakınında volkano-tortul seriyi kesen ayrışmış bazik damar (Y. Tatar 1971). Damar kayaçları genellikle içinde bulundukları çevre kayaçlardan daha sert ve ayrışmaya karşı daha dayanıklı olduğundan, damarlar morfolojide çizgisel çıkıntı şeklinde görülür; ancak burada damarı dolduran bazik kayaçlar çevre kayaçlardan daha hızlı ayrışmış ve kısmen de ayşınmış durumdadır.
|
|
|
|
|
23-Kop Geçiti doğu kenarında zirvedeki heyelanlı arazi. Oklar eski heyelan aynalarını göstermektedir. Okların aşağısındaki dalgalı arazı ise heyelanların topuk bölgesidir (Y. Tatar 1971)
24- Elazığ Gülüşkür Köprüsünün yakın kuzeyinde bir köy yolu kenarında oluşmuş küçük, taze heyelan. Heyelanın oluşumunda doğal nedenler yanında yol inşaatında yapılan mühendislik hataları da sözkonusudur. Ön planda öğrencilerimiz görülmektedir (Y. Tatar 1993)
|
|
|
|
|
25- Kuzey Anadolu Fayının Erzincan batısında Karadağ'ın 2 km kuzeyinde serpentinitler içindeki görünümü. Burada okun işaret ettiği (batı) ana fay üzerindeki fay kaynağının oluşturduğu gölcükler görülmektedir. Kuzey blok bu kesimde bir miktar yükselmiştir (Y. Tatar 1978).
26- 25 nolu fotoğraf alanının hemen yakınında, büyük olasılıkla 1939 büyük depreminden kalan Pliyosen konglomeraları içindeki bir yarık. Uzunluk 100m, genişlik ve görünür derinlik 1er m kadar (Y. Tatar 1978)
|
|
|
|
|
27-Refahiye'nin (Erzincan) 15 km kadar KD'sunda Mahmer Köyü yakınlarında Kuzey Anadolu Fay Kuşağı morfolojisi . Bakış batıya (Y. Tatar 1974). Bir hat boyunca sıralanmış uzunca küçük sırtlar bu morfolojinin tipik özelliğidir.
28-Refahiye'nin 15 km kadar KD'sunda Mahmer Köyü (M) etrafında, çoğu çamur akması şeklindeki yoğun kütle hareketleri. Bakış güneye (Y. Tatar 1974). Bu kütle hareketlerinin bölgedeki fay morfolojisi ve deprem etkinliği ile yakından ilişkisi vardır.
|
|
|
|
|
29-Yıldızeli'nin 18 km kadar batısında Kaman Köyü kuzey kenarında Paleojen kumtaşları (1) üzerinde mermer bloku (2). Orta Anadolu Bindirme Hattı üzerinde bulunan bu bölgede benzer bloklara (dilimlere) başka kesimlerde de rastlanmaktadır (Y. Tatar 1973). Anadolu'daki büyük tektonik hatlardan biri olan Orta Anadolu Bindirmesinde kuzey blok güney blok üzerine itilmiştir.
30-Erzincan'ın 15 km kadar kuzeyinde bindirme fayı. 1: Denizel Miyosen (taban bloku), 2: Serpentinit (Üst Kretase öncesi-, Paleozoyik ?). Bakış K'e (Y. Tatar 1977).
|
|
|
|
|
31- Ergani'nin 10 km kadar GD'sunda,Salihli Köyü yakınında kenar kıvrımlarını kesen sol yönlü doğrultu atımlı kesme faylarından biri. Yatay atım yaklaşık 100m kadar (Y. Tatar 1986).
32- Haymana'nın 7-8 km kadar kuzeyinde bir yamaçta görülen ve sedimenter kayaçları kesen düşey fay izi, okla işaret edilmiştir (Y. Tatar 1975).
|
|
|
|
|
33- Kakakaya Barajı gövdesi yaklaşık 2 km kadar doğusunda gnayslar içinde kademeli normal faylarla (oklar) kesilmiş bir kuvarsit damarı (Y. Tatar 1984).
34-Gümüşhane A. Hur Köyü 2 km kadar kuzeyinde Malm kalkerleri içinde yatay kayma çizikleri gösteren bir doğrultu atımlı fay aynası (Y. Tatar 1982).
|
|
|
|
|
35- Refahiye'nin (Erzincan) 12 km kadar KDD'sunda Elicihar Tepe yamacında, Kuzey Anadolu Fayının 4 km güneyinde, Pliyosen konglomeraları içinde manyezit damarları (Y. Tatar 1974).
36- Elazığ'ın 7 km kadar GD'sunda , Hasret Dağı kuzey eteğinde genç birikintiler içinde kaliş (kireç topacıkları) oluşumu (Y. Tatar 1993). Fotoğraftaki kişi Prof. Dr. Ahmet Şaşmaz ( o zaman asistandı).
|
|
|
|
|
37-Güneyden Tunceli'ye bakış. Sol üstte batıya eğimli tortul seri görülmektedir (Y. Tatar 1977). Trabzon'dan Urfa'ya arabayla bir aile seyahati sırasında çekilmiş fotoğrafta çocuklarım da görülmektedir.
38- Gürün'ün 2 km doğusunda Kayseri-Malatya karayolu kenarında Neojen kireçtaşları içinde tabakalara paralel yerleşmiş bazalt (B) silleri (Y. Tatar 1987).
|
|
|
|
|
39- Diyarbakır'ın 10 km kadar güneyinde Mardin yolu üzerinde Kuvaterner birikintileri arasında Karacadağ volkanizmasına ait bazal (1) seviyesi (Y. Tatar 1984). Karacadağ volkanizması Türkiye'deki Kuvaterner yaşlı volkanik etkinliklerden birini oluşturmaktadır.
40-Elazığ'ın yaklaşık 30 km doğusunda Keban Barajı kenarında yastık (pillow) lavlar. Kesik sarı çizgi istiflenme yüzeyini, ok ise yığılmanın alt yüzeyini-yastık lav tam soğumamışken akışkanlığı ile alttaki çukurluğu doldurmasıyla oluşmuş sivrilik- işaret etmektedir (Y. Tatar 1982). Araştırmalacılar bu kayaçların yaşını Üst Kretase olarak vermektedirler.
|
|
|
|
|
41-Jipsli seride kıvrımlanma Kuzey İtalya Alplerinde Rolle Pass bölgesi (Y. Tatar 1962). Jips, alabasterın kimyasal yapısına su bağlamasıyla oluşmakta, bu olayla birlikte meydana gelen hacım artışının yarattığı basın jips katmanlarını ve aralarınoaki diğer katları deforme ederek karışık kıvrımlar meydana getirmektedir.
42-Gnays içinde akma kıvrımları. Van-Çatak bölgesi (Y. Tatar 1984). Yüksek sıcaklık ve basınç altındaki metamorfizma koşullarında kayaçlarda bir yandan mineralojik başkalaşım oluşurken, bir yandan da yoğun deformasyonlar (şekil değişiklikleri) meydana gelir. Oluşan deformasyon türlerinden biri de burada görülen mikro boyutlu akma kıvrımlarıdır.
|
|
|
|
|
43-Yengeç fosili. Suşehri'nin 3 km GB'sında Eosen flişi içinde bulunmuş; Zanthopsis cf. Zanthopsis leachi DESMAREST olarak tanımlanmıştır. Enine en büyük ölçüsü 7 cm'dir (Y. Tatar ve N. İba 1986). Solda sırt, sağda karın görüntüsü.
44-Erzincan KB'sında Mihar Köyünün 4 km kadar batısında Liyas kireçtaşları içinde bulunmuş Ammonit fosillerinden biri (Y. Tatar 1977).
|
|
|
|
|
45- Deniz Kestanesi fosili. Elazığ'ın 20 km kadar kuzeyinde Meşeliköy bölgesinde Eosen sedimentitleri içinde bulunmuştur (Y. Tatar 1992).
46- Deniz salyangozlarından Turritella sp? Elazığ'ın 6 km kadar KD'sunda Eosen sedimen-titleri içind bulunmuştur (F.Ü. Jeol. Müh. Bölümünden).
|
|
|
|
|
47-Nummulites sp ekvatoral kesit. Yıldızeli Eldemir Ağılı yakınında Paleojen kalkerleri içinde (Y. Tatar).Fotoğraf, mikroskopla incelemek için hazırlanmış incekesitten alınmıştır, çap 1 cm civarındadır.
48-Alveolina ?cf. parva Hottinger. Yıldızeli Eldemir Ağılı yakınında Paleojen kalkerleri içinde (Y. Tatar 1971). Fotoğraf, mikroskopla incelemek için hazırlanmış incekesitten alınmıştır, çap 1 cm civarındadır.
|
|
|
|
|
49- Pamukkale yakınında Karahayıt Kaplıcası travertenleri. Travertenlerdeki gösterişli renkler suyun bileşiminde kireçten başka demir vd bazı renk veren elementlerin bulunmasına bağlıdır (fotoğraf kultur.gov.tr'den alınmıştır).
50- Dünyaca ünlü Kapadokya bölgemizdeki peri bacalarından bir kesim. Ön cephede oyma mekan girişleri. Doğal etkenlerle çok sayıda ve çok değişik peri bacalarının oluştuğu bölgede, ilk Hiristiyanlık döneminden beri insanlar tarafından volkanik tüfler içinde oyulmuş pek çok yerleşim mekanı da bulunmaktadır (fotoğraf eotel.tk'dan alınmıştır).
|
Son güzden geçirme: 20120524
|
|